Tutuklama kararı için katalog suçlar 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun (CMK) 100/1’de genel şartları belirtilmiş olup, CMK 100/3 maddesinde ise özel olarak belirlenmiştir. Yani burada sayılan suçlar dışında genel şartları sağladığına kanaat getirlmesi halinde aşağıda sayılan tedbirlerin uygulanmasında herhangi bir engel bulunmamaktadır.
Tutuklama nedenleri
Madde 100 –
(3) Aşağıdaki suçların işlendiği hususunda somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığı halinde, tutuklama nedeni var sayılabilir:
a) 26.9.2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan;
1. Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (madde 76, 77, 78),
2. (Ek:6/12/2019-7196/58 md.)14 Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (madde 79, 80)
3. Kasten öldürme (madde 81, 82, 83),
4.(Ek: 6/12/2006 – 5560/17 md.) Kasten yaralama (madde 86, fıkra 3, bent b, e ve f) ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış kasten yaralama (madde 87),
5. İşkence (madde 94, 95)
6. Cinsel saldırı (birinci fıkra hariç, madde 102),
7. Çocukların cinsel istismarı (madde 103),
8.(Ek: 6/12/2006 – 5560/17 md.) Hırsızlık (madde 141, 142) ve yağma (madde 148, 149),
9. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188),
10. Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (iki, yedi ve sekizinci fıkralar hariç, madde 220),
11. Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (madde 302, 303, 304, 307, 308),
12. Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (madde 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315),
b) 10.7.1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (madde 12) suçları.
c) 18.6.1999 tarihli ve 4389 sayılı Bankalar Kanununun 22 nci maddesinin (3) ve (4) numaralı fıkralarında tanımlanan zimmet suçu.
d) 10.7.2003 tarihli ve 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar.
e) 21.7.1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve 74 üncü maddelerinde tanımlanan suçlar.
f) 31.8.1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun 110 uncu maddesinin dört ve beşinci fıkralarında tanımlanan kasten orman yakma suçları.
g) (Ek: 27/3/2015-6638/14 md.) 6/10/1983 tarihli ve 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununun 33 üncü maddesinde sayılan suçlar.
h) (Ek: 27/3/2015-6638/14 md.) 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun 7 nci maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen suçlar.
i) (Ek:12/5/2022-7406/9 md.) Kadına karşı işlenen kasten yaralama suçu.
j) (Ek:12/5/2022-7406/9 md.) Sağlık kurum ve kuruluşlarında görev yapan personele karşı görevleri sırasında veya görevleri dolayısıyla işlenen kasten yaralama suçu.
Katalog suçlara ilişkin olarak tutuklama, iletişimin denetlenmesi, gizli soruşturmacı görevlendirilmesi, teknik araçlarla izleme, el koyma gibi belirli koruma tedbirlerinin uygulanabildiği suçları ifade eder.
Katalog suçlar genellikle toplumu ciddi şekilde tehdit eden, ağır yaptırımlar gerektiren ve delil karartma riski yüksek olan eylemler olarak tanımlanır.
Katalog Suçların Amacı ve Hukuki Dayanağı
Katalog suçların amacı, ceza muhakemesinin etkinliğini artırmak ve ağır suçlarla mücadelede kolluk kuvvetlerine hukuki zemin sağlamaktır. Bu suçlar, yasalarca belirlenmiş ciddi suç kategorilerini kapsar ve genellikle ağır ceza gerektirir. Türk hukuk sisteminde katalog suçların amacı, suçları daha sistematik bir şekilde sınıflandırarak hukuki süreçleri hızlandırmak ve adaletin daha etkili bir şekilde tesis edilmesini sağlamaktır.
Katalog suçların hukuki dayanakları CMK’nın çeşitli maddelerinde bulunur7. Örneğin, tutuklama kararlarında uygulanacak katalog suçlar CMK m.100’de, iletişimin dinlenmesi CMK madde 135, teknik araçlarla izleme CMK madde 140’te ve el koyma CMK madde 127, m. 129, m.133, m.248’de düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler, koruma tedbirlerinin keyfi kullanımını önlemeyi ve yalnızca ciddi suçlar için uygulanmasını sağlamayı hedefler.
Koruma Tedbirleri ve Katalog Suç İlişkisi
Bir suçun bir koruma tedbirinin katalog suç listesinde yer alması, o suç bakımından diğer suçlara göre daha kolay koruma tedbirine başvurulmasını sağlayabilir. Örneğin, tutuklama tedbiri bakımından, katalog suçların işlendiği hususunda kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığı halinde bir tutuklama nedeninin de mevcut olduğu varsayılır. Yani, şüpheli veya sanığın kaçacağı veya delilleri karartma ihtimalinin bulunduğu kendiliğinden varsayılır. Ancak katalog suçun tek başına koruma tedbiri uygulanmasının gerekçesi olamayacağı, hakim veya mahkemenin somut olayda tedbirin uygulanması için gerekli diğer kanuni şartların da oluşup oluşmadığını değerlendirmesi gerekmektedir.
Bazı koruma tedbirlerine ise yalnızca belirli katalog suçlar açısından başvurulabilir. Örneğin, iletişimin denetlenmesi (telefon dinlemesi) koruma tedbirine kanunda sınırlı şekilde sayılmış katalog suçlar için başvurulabilir ve bu suçlar dışında kalanlar için bu tedbire kesinlikle başvurulamaz.
Katalog Suç Örnekleri ve Tartışmalar
Katalog suç belirlemenin suçun önlenmesi ve toplumsal gerekliliklerden kaynaklandığını belirtmekle birlikte, pek çok yayında uygulamada katalog suçların çoğu kez şüpheli veya sanığın hükümden önce cezalandırılması amacıyla kullanıldığı ve bu sebeple hukuka aykırı sonuçlar ortaya çıkabildiği ve adil yargılanma hakkı önünde önemli bir engel olduğu eleştirisi getirilmiştir. Özellikle tutuklama tedbiri açısından, uzlaştırmaya tabi basit hırsızlık gibi suçların aynı zamanda tutuklama için katalog suçlar arasında yer almasının kanun koyucunun çelişkisi olduğu ve orantısız olduğu değerlendirilmesi yapılmıştır. Ayrıca, teknik araçlarla izleme gibi tedbirler sırasında tesadüfen elde edilen delillerin, eğer katalog suça ilişkin değilse delil olarak kullanılamayacağına ilişkin de Yargıtay kararları da bulunmaktadır.
Yukarıda bahsedilen tartışmaların yanı sıra katalog suçlar, adalet sisteminin temel taşlarından birini oluşturarak, hukukun işleyişi ve toplumun güvenliği için büyük bir öneme sahiptir. Ancak uygulamadaki sorunlar ve insan haklarına yönelik potansiyel etkileri, bu kavramın dikkatle ele alınmasını gerektirmektedir.
Ceza hukukuna ilişkin diğer yazılarımızı okumak için buraya tıklayabilirsiniz.
İlgili bir yazı olan “Göçmen Kaçakçılığı Yapan Kişi Kaç Yıl Hapis Yatar?” yazısını buraya tıklayarak okuyabilirsiniz.
Avukat Onur AKÇINAR – Kırklareli
Telefon: 0543 392 10 59
Bir yanıt yazın